Francesco Rosi

92, Rome, 10 januari, bronchitis

Italiaans regisseur en scenarioschrijver. Een van de meest nagevolgde en bekroonde Italiaanse filmers, die journalistieke en historische precisie vanuit een marxistische visie paarde aan een bijna Amerikaans aandoend gevoel voor melodrama en visuele dynamiek. Won een Gouden Leeuw voor de corruptiethriller Le mani sulla città/Hands over the City (1963), een Gouden Palm voor de politieke reconstructie Il caso Mattei/The Mattei Affair (1972) en een Zilveren Beer voor zijn beroemdste film Salvatore Giuliano (1962), een post-neorealistisch portret van de Siciliaanse separatist en bandietenkoning.

Ook kreeg Rosi voor zijn hele oeuvre een speciale Gouden Beer (2008) en Gouden Leeuw (2012), alsmede een Oscarnominatie als beste niet-Engelstalige film voor Tre fratelli/Three Brothers (1981). Zoon van een Napolitaanse reder, studeerde rechten en werkte als illustrator van kinderboeken en radioverslaggever. Hij werd assistent-regisseur in het theater en al snel daarna bij films van regisseur Luchino Visconti, La terra trema (1948) en Senso (1953). Ook schreef hij mee aan scenario’s voor Bellissima (tevens regieassistent; Visconti, 1951), Parigi è sempre Parigi (tevens regieassistent; Luciano Emmer, 1951),  Processo alla città/The City Stands Trial (Luigi Zampa, 1953), Racconti Romani/Roman Tales (naar Alberto Moravia; Gianni Franciolini, 1955) en Il bigamo/The Bigamist (tevens regieassistent; Emmer, 1956), alsmede voor al zijn eigen films. Was twee keer coregisseur, van Camicie rosse/Red Shirts (over Garibaldi; Goffredo Alessandrini, 1952) en Kean – Genio e sregolatezza (Vittorio Gassman, 1957). Met zijn eerste eigen film, La sfida/The Challenge (1958), over een leven voor de Camorra, won Rosi meteen een speciale juryprijs in Venetië.
Daarna maakte Rosi I magliari (met Alberto Sordi; 1959), over Italiaanse hosselaars in Duitsland; het semi-documentaire stierenvechtersepos Il momento della verità/The Moment of Truth (tevens producent; 1965), pas in 1980 door Film International in Nederland uitgebracht; de voor Rosi’s doen ongebruikelijks sprookjesachtige kostuumfilm C’era una volta/Cinderella: Italian Style/More than a Miracle (met Sophia Loren en Omar Sharif; 1967); het grimmige Uomini contro/Many Wars Ago (tevens producent, met Gian Maria Volonté; 1970) over het Italiaans-Oostenrijkse front in WO I; de Amerikaanse maffiafilm Lucky Luciano (met Volonté en Rod Steiger; 1973); het magnifieke Cadaveri eccellenti/The Context/Doorluchtige lijken (met Lino Ventura; 1976) over door de maffia vermoorde rechters; Cristo si è fermato a Eboli/Christ Stopped at Eboli (met Volonté; 1979) naar het boek van Carlo Levi over het fascisme in Zuid-Italië; de operaverfilming Carmen (1984), die in hetzelfde jaar uitkwam als de gelijknamige flamencoversie van Carlos Saura;
het relatief minder geslaagde Cronaca di una morte annunciata/Kroniek van een aangekondigde dood (naar Gabriel García Márquez; 1987); het niet in Nederland uitgebrachte Dimenticare Palermo/The Palermo Connection (1990); de documentaires Napoli in 12 registi per 12 città (1989) en Diario napoletano/Neapolitan Diary (1992); en ten slotte de verfilming van Primo Levi’s herinneringen aan zijn terugkeer uit Auschwitz,  La tregua/La trêve/Truce (met John Turturro; 1997). Rosi was de hoofdpersoon van een nauwgezette documentaire over zijn  werk, Il cineasta e il labirinto/The Filmmaker and the Labyrinth (Roberto Andò, 2004). Jurylid in Venetië 1997. Studievriend van de Italiaanse president Giorgio Napolitano. Vader van actrice Carolina Rosi.